Một nền kinh tế mới đang dần hình thành, và thay vì chỉ được thúc đẩy bởi biên lợi nhuận hay thành công tài chính, nó đang được tiếp sức bởi những doanh nghiệp xanh hơn, có trách nhiệm hơn và — sau cùng — có khả năng thay đổi hành tinh. Những doanh nghiệp đó chính là B Corps, và họ có thể đại diện cho tương lai về cách thức vận hành của các công ty.
Hành Động Đúng Với Tinh Thần B Corp
B Corps được định nghĩa là “những doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn cao nhất về hiệu suất xã hội và môi trường đã được xác minh, minh bạch công khai và có trách nhiệm pháp lý trong việc cân bằng lợi nhuận với sứ mệnh.” Theo B Lab — tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu quản lý chứng nhận này — B Corps đang thúc đẩy một sự dịch chuyển văn hóa toàn cầu nhằm tái định nghĩa thành công trong kinh doanh và xây dựng một nền kinh tế bao trùm, bền vững hơn. Điểm nhấn trong định nghĩa trên chính là cụm từ: “đáp ứng các tiêu chuẩn cao nhất về hiệu suất xã hội và môi trường đã được xác minh.” Nhiều doanh nghiệp có thể đưa ra tuyên bố về trách nhiệm xã hội, môi trường hay ESG trên website, nhưng số lượng thực sự biến cam kết thành hành động có thể kiểm chứng lại rất hạn chế.
Chứng nhận B Corps được đánh giá như thế nào?
Một tuyên bố thôi là chưa đủ. Cần có các hành động cụ thể, định lượng và cuối cùng là xác minh rằng những hành động đó tạo ra tác động thật sự. Nếu không, đó chỉ là “greenwashing”. Chứng nhận B Corp đi xa hơn những lời hứa, vì nó yêu cầu doanh nghiệp thực sự hành động và được giám sát độc lập.
Cốt lõi của quá trình này là B Impact Assessment (BIA) — công cụ đánh giá trực tuyến do B Lab phát triển. Doanh nghiệp phải hoàn thành BIA, bao quát 5 lĩnh vực chính: Quản trị (Governance), Người lao động (Workers), Cộng đồng (Community), Môi trường (Environment), và Khách hàng (Customers). Tổng điểm tối đa là 200, nhưng để đạt chứng nhận, doanh nghiệp phải có ít nhất 80 điểm. Đây là ngưỡng không dễ dàng, bởi điểm trung bình của doanh nghiệp sau lần đánh giá đầu tiên chỉ dao động từ 40–55 điểm. Điểm số này không chỉ dựa vào câu trả lời mà còn yêu cầu bằng chứng xác minh: hợp đồng lao động, báo cáo môi trường, chính sách minh bạch, dữ liệu về chuỗi cung ứng… Nhờ đó, chứng nhận B Corp được coi là một trong những thước đo đáng tin cậy nhất để phân biệt giữa cam kết thực chất và hình thức.
5 lĩnh vực được đánh giá chính trong B Impact Assessment: Quản trị (Governance), Người lao động (Workers), Cộng đồng (Community), Môi trường (Environment), và Khách hàng (Customers).
Ngoài BIA, doanh nghiệp còn phải tuân thủ B Lab Standards, bao gồm các yêu cầu pháp lý nhằm tích hợp nguyên tắc quản trị vì các bên liên quan vào điều lệ công ty; các tiêu chuẩn liên quan đến nhân quyền, lao động công bằng, hành động khí hậu, bình đẳng–đa dạng–hòa nhập (JEDI), sử dụng tài nguyên bền vững và minh bạch trong tham gia chính trị. Tiêu chuẩn này liên tục được B Lab cập nhật nhằm phản ánh thách thức mới của nền kinh tế toàn cầu, đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp không chỉ “đạt chuẩn” mà còn cải thiện liên tục trong quá trình hoạt động.
Như vậy, để được chứng nhận B Corp, doanh nghiệp cần chứng minh một cam kết toàn diện và lâu dài, không chỉ bên trong tổ chức mà còn đối với cộng đồng và môi trường rộng lớn hơn.
Chủ nghĩ Tư bản bền vững: Lợi ích của các bên liên quan phải vượt trên lợi ích của cổ đông
Để tạo ra thay đổi này, các doanh nghiệp buộc phải cân nhắc không chỉ lợi ích của cổ đông, mà còn cả những tác động đối với tất cả các bên liên quan — từ nhân viên, khách hàng, cộng đồng đến môi trường. Nói cách khác, đây là một cách làm kinh doanh có trách nhiệm hơn.
Trong chủ nghĩa tư bản truyền thống, giá trị cổ đông thường được coi là tối thượng. Tuy nhiên, chủ nghĩa tư bản vì các bên liên quan (stakeholder capitalism) khẳng định rằng lợi nhuận không chỉ là điều kiện sống còn, mà còn là nền tảng để doanh nghiệp phát triển bền vững. Do đó, cùng với lợi nhuận, doanh nghiệp phải duy trì cam kết với sứ mệnh xã hội và môi trường, đặt lợi ích của các bên liên quan lên hàng đầu.
Sự chuyển dịch này đòi hỏi thay đổi về tư duy và hành vi, khiến nhiều lãnh đạo doanh nghiệp lo ngại. Nhưng các nghiên cứu và thực tiễn cho thấy mô hình này có thể mang lại lợi ích kinh tế tích cực, bao gồm củng cố danh tiếng thương hiệu, thu hút nhân tài và duy trì quan hệ bền vững với đối tác, nhà cung cấp.
Đáng chú ý, từ năm 2019, gần 200 CEO trong Business Roundtable (Mỹ) đã ký tuyên ngôn tái định nghĩa mục tiêu doanh nghiệp, khẳng định vai trò của nhân viên, khách hàng, cộng đồng bên cạnh cổ đông. Đây là minh chứng cho sự dịch chuyển mang tính hệ thống từ shareholder capitalism (Chủ nghĩa tư bản vì cổ đông) sang stakeholder capitalism (Chủ nghĩa tư bản vì các bên liên quan) . Nhìn rộng hơn, nếu doanh nghiệp không tham gia hành trình này, nguy cơ bị đánh giá là “thiếu trách nhiệm” là hoàn toàn có thật. Trong mắt khách hàng, nhà cung cấp và nhà đầu tư, sự bền vững đã trở thành một tiêu chí lựa chọn bắt buộc. Việc gắn kết với tiêu chuẩn như B Corp không chỉ là hành động đúng đắn về mặt đạo đức mà còn là chiến lược khôn ngoan để bảo đảm khả năng thích ứng lâu dài và thúc đẩy đổi mới.
Hướng Đến Một Nền Kinh Tế Bao Trùm
Tựu trung, tất cả chúng ta đều mong muốn xây dựng một thế giới hoạt động hiệu quả và công bằng hơn. Các doanh nghiệp, với vai trò trung tâm trong hệ sinh thái kinh tế, có thể đưa khát vọng này tiến xa hơn bằng hành động cụ thể. Xu hướng tích cực đang ngày càng rõ ràng: 30 trong số 100 doanh nghiệp thuộc FTSE (Anh) đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 (net zero). Đồng thời, những quy định pháp lý mới như Green Claims Code đang được ban hành để ngăn chặn hành vi greenwashing, buộc doanh nghiệp phải chứng minh bằng hành động thực tế.
Chúng ta đang tiến tới một nền kinh tế phục vụ lợi ích của tất cả các bên liên quan, chứ không chỉ số ít cổ đông. Nếu tận dụng tốt, sự thay đổi này có thể thực sự định hình lại thế giới.
